5. Düz Metin Biçimleme

Bir belge hazırlarken sıklıkla metnin bazı parçalarını biçimlendirmek (italik veya kalın metin, başlık biçimleme, vs..) ihtiyacı duyarız, bu derste bunlara kısaca değineceğiz. LaTeX'te bir işlemi yapmanın bir çok yolu vardır, ihtiyacınız olan düzenlemeyi yapmak için farklı yollar denenebilir.

Özel Karakterler

Önce özel karakterlerden başlayalım, # , $ , % , ^ , & , _ , { , } , ~ , \ simgelerini LaTeX yazılımı özel amaçlar için ayırmıştır. Metin içerisinde bu simgeleri doğrudan girerseniz birşeylerin ters gitmesine yol açabilirsiniz. Metninizde bu karakterleri yazdırmak isterseniz şu kontrol dizilerini kullanmalısınız: \#, \$, \%, \^{}, \&, \_, \{, \}, \~{}, \backslash. LaTeX'te dört farklı çeşit tire işareti yapılabilir. Bunlardan üç tanesi farklı uzunluklarda kullanılan tire işareti olup dördüncüsü ise matematikte kullanılan eksi işaretidir. Bunlar sırasıyla - , -- , --- ve $-$ ile yapılır. Bazı web adreslerinde kullanılan tilda (~) sembolünü \~{} komutu yerine $\sim$ komutuyla yazmak daha kullanışlıdır. Derece işaretini yazmak için $^\circ$ komutu kullanılır.

\documentclass[a4paper,11pt]{article} 
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\begin{document} 
\title{Belge 13}
\maketitle 
Celsius ölçeğine göre, suyun üçlü noktası (aynı anda katı-sıvı-gaz halinde bulunabildiği
sıcaklık 0,01$^\circ$C --veya 273,16$^\circ$K-- olarak tanımlanır. Bir derece Celsius (1$^\circ$C)
ise, mutlak sıfır ile suyun üçlü noktasının farkının 1/273,16'sı olarak tanımlanmıştır. İlk olarak
Anders Celsius tarafından önerilen buzun erime noktası ile suyun kaynama noktası arasında
100 derecelik bir sıcaklık ölçeği düşüncesi, 1954 yılında daha kesin sonuç vermesi amacıyla
bu şekle getirilmiştir. Bu değişiklik ve Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler konferansının son kararları
doğrultusunda ($^\circ$C) birimindeki C sembolü santigrat olarak değil Celsius (selsiyus)
şeklinde okunacak. Yani ($^\circ$ C) nin doğru okunuşu "derece Celsius (selsiyus)" şeklindedir. ---

---Celcius ve Kelvin birimleri arasında $^\circ$C=$^\circ$K$-$273,15 bağıntısı vardır.
\end{document}

Yazı Tipi ve Boyutu

Bazen metin içinde bazı kelimeleri italik, kalın gibi faklı biçimlerde, bazen de farklı yazı tiplerinde kullanmamız gerekebilir. Bunun için aşağıdaki komutlar kullanılır. Bu komutlar çok fazla sayıda kelimeye uygulanmak gerekirse tek tek değil toplu olarak uygulanabilir, bunun için aşağıdaki deklorasyonlar kullanılır.

\documentclass[a4paper,11pt]{article} 
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\begin{document} 
\title{Belge 14}
\maketitle 
Oysa \emph{fizik} ilminde \sffamily uzaklık ve yakınlık \rmfamily burada olduğu gibi
tartışmalı \textbf{değildir}. Çünkü \texttt{matematik} soyut ve nesnel bir \textit{biçimselliğe}
sahiptir ve her fırsatta \textsl{kesinlik} bildirir. Bu yüzden “\textit{\textbf{sayısal}}”
düşünmeye alışmış bir zihin için yaşam hiçte karmaşık değildir ve onu karmaşıklaştıran
sözcüklerin sesleniş biçimleridir. Rakamların bu türden tartışma alanı yoktur.
\scshape Jack Benjamin Trashowski
\end{document}

LaTeX tarafından kullanılan temel yazı tipi boyutları aşağıdaki örnekte görülen komutlar yardımıyla ayarlanabilir.

\documentclass[a4paper,11pt]{article} 
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\begin{document} 
\title{Belge 15}
\maketitle 
\tiny Köpeklerin \small saymayı \normalsize bilmediğini \large düşünüyorsanız,
\Large cebinize üç \LARGE bisküvi koyup \tiny ikisini \footnotesize köpeğe vermeyi
\huge deneyin.\\ \# \Huge \scshape Phil Pastoret.
\end{document}

Başlıklar

LaTeX'te başlıkların biçimlendirilmesi de otomatik olarak yapılır, sahanlıkta bunlar düzenlenebilir. Başlık tipleri \part, \chapter, \section, \subsection, \subsubsection, \paragraph ve \subparagraph biçimindedir, bunların seviyeleri sırasıyla -1, 0, 1, 2, 3, 4 ve 5'tir. Bu seviye numaraları başlık biçimlendirmede ve içindekiler tablosu biçimlendirilirken kullanılır. \part kesimi sadece book doküman sınıfında vardır.

Bu kontrol dizilerinin nasıl çalıştığını anlamak için aşağıdaki örnekleri tatbik edin.

\documentclass[a4paper,11pt]{article} 
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\begin{document} 
\title{Belge 16}
\maketitle 
\part{Temel Bilgiler}
\ldots \\ \ldots \\ \ldots
\section{Giriş}
\ldots
\subsection{Girişin girişi}
\ldots
\subsubsection{Beterin de Beteri}
\ldots
\end{document}

\documentclass[a4paper,11pt]{article} 
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\begin{document}
\title{Belge 17}
\author{Süleyman ÖĞREKÇİ}
\maketitle
\tableofcontents \pagebreak
\part{Banach Sabit Nokta Teoremleri} \ldots \\ \ldots \\ \ldots
\section{Temel Bilgiler}\ldots
\subsection{Daralma Dönüşümü}\ldots
\subsection{Sabit Nokta}\ldots
\subsection{Varlık-Teklik} \ldots
\subsubsection{Örnek} \ldots
\section{Diğer Teoremler} \ldots
\section{Uygulamalar} \ldots \pagebreak
\part{Brouwer Sabit Nokta Teoremleri} \ldots \\ \ldots \\ \ldots
\section{Teoremin İfadesi} \ldots
\section{İspat ve Uygulamalar} \ldots
\subsection{Sperner Lemması} \ldots
\end{document}

\documentclass[a4paper,11pt]{book} 
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\begin{document}
\frontmatter %sadece book sınıfında bulunur. \begin{document} komutundan sonra verilmelidir.
\title{Belge 18}
\author{Süleyman ÖĞREKÇİ}
\maketitle
\tableofcontents \pagebreak
\mainmatter %sadece book sınıfında bulunur.
%\frontmatter komutundan buraya kadar roma rakamı ile,
%burdan sonra numaralandırmayı yeniden arap-hint rakamlarıyla başlatır.
\part{Banach Sabit Nokta Teoremleri} \ldots \\ \ldots \\ \ldots
\section{Temel Bilgiler}\ldots
\subsection{Daralma Dönüşümü}\ldots
\subsection{Sabit Nokta}\ldots
\subsection{Varlık-Teklik} \ldots
\subsubsection{Örnek} \ldots
\section{Diğer Teoremler} \ldots
\section{Uygulamalar} \ldots \pagebreak
\part{Brouwer Sabit Nokta Teoremleri} \ldots \\ \ldots \\ \ldots
\section{Teoremin İfadesi} \ldots
\section{İspat ve Uygulamalar} \ldots
\subsection{Sperner Lemması} \ldots
\end{document}

Atıf ve Dipnotlar

LaTeX'te atıflar \label{anahtar kelime} komutu ile tanımlanır. Anahtar kelime bir bölüm (section), denklem (equation), tablo (tabular), şekil (figure), vb… bir nesne olabilir. Örneğin bir denklemi daha sonra atıfta bulunmak için tanımlamak istersek \label{eq:denklem1} komutunu kullanırız. Bu komut ile LaTeX programı o denklemi bir numara ile hafızada tutar. Tanımladığımız nesnelere atıf yapmak için de \ref{anahtar kelime} komutunu kullanırız. Örneğin yukarıda tanımladığımız denkleme atıfta bulunmak için \ref{eq:denklem1} komutu kullanılır. Bu komut ile ilgili denkleme atanan numara getirilir. \pageref{anahtar kelime} komutu ile de tanımlanan nesnenin buluduğu sayfa numarası getirilir. Dipnotlar ise \footnote{örnek bir dipnot} komutu ile hazırlanır.

\documentclass[a4paper,11pt]{article} 
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[utf8]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\begin{document} \title{Belge 19} \maketitle
\section{$\pi$reli Kebap} \ldots \\ \ldots \\ \ldots
\section{Mısır $\pi$ramitleri} \ldots \\ \ldots \\ \ldots \pagebreak 
\section{$\pi$ Hakkında} 
Pi ($\pi$) sayısı ilk kez M.Ö. 26. Yüzyılda Mısırlılar tarafından $\frac{22}{7}$ olarak hesaplanmıştır.
Daha sonra M.Ö.20. yüzyılda \emph{Rhind Papirüs} belgesinde \textbf{3,14} olarak virgülden sonra
iki basamağa kadar hesaplanmıştır. Böyle 5, 10, 20, 30 diyerek 1700 lü yıllarda virgülden sonra 100
basamağa kadar hesaplamalar yapılabilmiştir. 1949 dan sonra bilgisayarın icadıyla beraber olayın
rengi değişmiş, hesaplamalar hızlanmıştır. Bilgisayarla ilk $\pi$ hesaplama girişimi 1949'da
ilk genel amaçlı elektronik bilgisayar olan \emph{\textbf{ENIAC}} \footnote{IBM firması tarafından
geliştirilen 30 ton ağırlığında olan ve 167 $m^2$ alan kaplayan \emph{Elektronik Sayısal Entegreli Hesaplayıcı}
(\emph{Electronic Numerical Integrator and Computer}).} ile yapılmış ve 70 saatlik hesaplamanın
sonucu olarak 2037 basamak hesaplanmıştır. 1967 de yarım milyon basamak, 2009 da da 2,7 trilyon
basamak hesaplanmış. En güncel kayıt ise 2011 de alınmış. Hızlı fakat öncekilerdeki gibi çılgın olmayan :)
bir bilgisayarla virgülden sonra 10 trilyon basamak hesaplanmış. \label{sec:pi} \\ \ldots \\ \ldots \\ \ldots
\pagebreak 
\section{$\Pi$s Yedili Son Bölüm} \ldots \\ \ldots \\ \ldots \pagebreak 
\section{Bu Gün Bize $\pi$r Geldi} \ldots \\ \ldots \\ \ldots \pagebreak 
\section{$\pi$yade $\pi$lavı} Sayfa \pageref{sec:pi} de Bölüm \ref{sec:pi} de de bahsettiğim hesaplamalar
sonucunda $\pi$ sayısı içinde arama bile yapabiliyorsunuz, mesela benim doğum tarihim 50,363,553'üncü
basamaktaymış. Saçma bir matematikçi totemi olsa da daha önceki basamaklarda olmasını isterdim doğrusu :)
\ldots 
\end{document}